آشنایی با کتاب مقدس یهود و مسیحیت، عهدین، عهد قدیم (تورات) و عهد جدید (انجیل)
کتاب مقدس، به مجموع عهد قدیم (تورات) و جدید (انجیل)، گفته میشود که در اصلاح عربی و فارسی، به آن عهدین گقته میشود. که مسیحیان همه کتاب مقدس (تورات و انجیل)، و یهودیان تنها عهد قدیم (تورات)، را کتاب آسمانى و الهى خویش مى دانند.
فهرست [مخفی]
آشنایی با کتاب مقدس یهود و مسیحیت، عهدین، عهد قدیم (تورات) و عهد جدید (انجیل)
چکیده
کتاب مقدس، به مجموع عهد قدیم (تورات) و جدید (انجیل)، گفته میشود که در اصلاح عربی و فارسی، به آن عهدین گقته میشود. که مسیحیان همه کتاب مقدس (تورات و انجیل)، و یهودیان تنها عهد قدیم (تورات)، را کتاب آسمانى و الهى خویش مى دانند.
عهد قدیم، قریب به سه چهارم کل کتاب مقدس است، و به زبان عبری و کلدانی استو به ۳ بخش تقسیم میشود.
عهد جدید، نزدیک به یک چهارم کل کتاب مقدس است و به زبان یونانی است و به ۴ بخش تقسیم میشود.
مسیحیان، معتقدند خداوند، دو عهد و پیمان با انسان بسته است:
یکى «عهد قدیم» [۱] که در آن خداوند از انسان پیمان گرفته است که بر شریعت الهى گردن نهد;
و دیگرى «عهد جدید» [۲] که پیمان بر سر محبت خدا و عیسى مسیح است. متناظر با این تقسیم، کتاب هاى مربوط به دوره ى اول را «عهد قدیم» و کتاب هاى مربوط به دوره ى دوم را «عهد جدید» مى خوانند.
از نظر مسیحیان، هر دو عهد قدیم (تورات) و جدید (انجیل)، مقدس و معتبر است، لکن یهودیان معتقدند که خدا تنها یک پیمان با انسان بسته و آن همان پیمان «شریعت» است; و بر این اساس، یهودیان، تنها بخش «عهد قدیم» و تورات را که «عهد» مى نامند، قبول دارند. [۳]. عهد قدیم به عهد عتیق نیز شهرت دارد.
تاکنون دلیل قانع کننده اى براى حجیت و ارزش آسمانى کتاب فعلى مسیحیان، ارائه نشده است و در صحت و اعتبار آن تردیدهاى جدى وجود دارد.
[۱]. Old Testement. (O.T.)
[۱]. New Testament (N. T.)
[۳]. ر.ک: عبدالرحیم سلیمانى اردستانى، کتاب مقدس، ص ۱۹ و ۲۰٫ البته اصطلاح رایج براى عهد قدیم در میان یهودیان واژه ى «تنخ» است که مخفف «تورات»، «نبیم»، «انبیا»، «کتوبیم» و «مکتوبات» است.
واژگان کلیدی
یهود، مسیحیت، عهد قدیم، عهد جدید، تورات، انجیل، کتاب مقدس
مقدمه
کتاب مقدس، عنوان مجموعه اى از نوشته هاى کوچک و بزرگ است که مسیحیان همه کتاب مقدس، و یهودیان بخشى از آن ر،ا کتاب آسمانى و الهى خویش مى دانند. عنوان معروف این مجموعه در زبان انگلیسى و بیشتر زبان هاى اروپایى «بایبل»[۱] و یا کلمه هاى هم خانواده ى آن است که از کلمه ى یونانى «Biblia» به معناى «کتاب ها» گرفته شده است.[۲]
در زبان هاى فارسى و عربى عنوان «عهدین» نیز براى این کتاب به کار مى رود. عنوان مذکور به این اعتقاد مسیحیان اشاره دارد که خداوند دو عهد و پیمان با انسان بسته است:
یکى «عهد قدیم»[۳] که در آن خداوند از انسان پیمان گرفته است که بر شریعت الهى گردن نهد;
و دیگرى «عهد جدید»[۴] که پیمان بر سر محبت خدا و عیسى مسیح است. متناظر با این تقسیم، کتاب هاى مربوط به دوره ى اول را «عهد قدیم» و کتاب هاى مربوط به دوره ى دوم را «عهد جدید» مى خوانند.
از نظر مسیحیان، هر دو عهد قدیم و جدید، مقدس و معتبر است، لکن یهودیان معتقدند که خدا تنها یک پیمان با انسان بسته و آن همان پیمان «شریعت» است; و بر این اساس تنها بخش «عهد قدیم» را که «عهد» مى نامند ـ قبول دارند.[۵]
[۱]. Bible.
[۲]. توماس میشل، کلام مسیحى، ترجمه ى حسین توفیقى، ص ۲۳ (به عهد عتیق نیز شهرت دارد).
[۳]. Old Testement. (O.T.)
[۴]. New Testament (N. T.)
[۵]. ر.ک: عبدالرحیم سلیمانى اردستانى، کتاب مقدس، ص ۱۹ و ۲۰٫ البته اصطلاح رایج براى عهد قدیم در میان یهودیان واژه ى «تنخ» است که مخفف «تورات»، «نبیم»، «انبیا»، «کتوبیم» و «مکتوبات» است.
عهد قدیم، تورات
بخش اول کتاب مقدس، که قریب سه چهارم کل کتاب مى شود و مشتمل بر ۳۹ یا ۴۶ کتاب است.[۱] را عهد قدیم یا تورات گویند، که هم یهودیان و هم مسیحیان، عهد قدیم را قبول دارند.
طبق نسخه ى ۴۶ کتابى (یا نسخه ى سبعینه) که مورد پذیرش اکثر مسیحیان است، عهد قدیم به سه بخش تقسیم مى گردد:
بخش اول: اسفار پنج گانه ى تورات و کتب تاریخى دیگر;
بخش دوم: کتب حکمت، شعر و مناجات;
بخش سوم: کتب انبیا و پیش گویى هاى آنها.
هرچند باور عمومى یهودیان و مسیحیان این است که تورات فعلى (اسفار پنج گانه) نوشته و یا کتاب آسمانى حضرت موسى علیه السلام است، اما کسانى در گذشته و حال انتساب تورات موجود به حضرت موسى علیه السلام را قاطعانه رد کرده و به اثبات این نظریه پرداخته اند که تورات موجود در قرون پس از آن حضرت نوشته شده است.[۲]
بیش تر کتاب هاى عهد عتیق در اصل به زبان عبرى و اندکى از آن به زبان کلدانى (از زبان هاى سامى هم خانواده با عربى) بوده اند که به یونانى ترجمه شده اند.
[۱]. این تفاوت ناشى از اختلاف بین دو نسخه است. خود یهودیان نسخه ى ۳۹ کتابى را قبول دارند، اما مسیحیان، کاتولیک ها و ارتدوکس ها نسخه ى ۴۶ کتابى، و پروتستانها نسخه ى ۳۹ کتابى را پذیرفته اند.
[۲]. از جمله این افراد «باروخ اسپینوزا» (۱۶۳۲ ـ ۱۶۷۷ م) دانشمند هلندى و دکتر الکسندر کیوس از دانشمندان مسیحى است. ر.ک: حسین توفیقى، آشنایى با ادیان بزرگ، ص ۸۲; باروخ اسپینوزا، مصنف واقعى اسفار پنجگانه، ترجمه ى علیرضا آل بویه، مجله ى هفت آسمان، ش ۱، ص ۸۹; رحمه الله هندى، اظهار الحق، ص ۶۳٫
عهد جدید، انجیل
بخش دوم کتاب مقدس، عهد جدید (انجیل) است که تنها مسیحیان آن را قبول دارند. عهد جدید به زبان یونانى نوشته شده است، در حالى که حضرت عیسى علیه السلام و حواریون او به زبان آرامى (لهجه اى از زبان عبرى) سخن مى گفتند. علت این امر آن است که با کشورگشایى اسکندر و ایجاد یک امپراطورى بزرگ، زبان یونانى در بسیارى از مناطق تبلیغ شد، به گونه اى که بسیارى از مردم با این زبان آشنایى یافتند. هنگامى که رسولان مسیحى براى مردم منطقه ى دریاى مدیترانه و اطراف آن سخن مى گفتند یا مى نوشتند، طبیعى بود که از زبان مشترک (یونانى) استفاده کنند.[۱]
[۱]. عبدالرحیم سلیمانى اردستانى، کتاب مقدس، ص ۳۳٫
تقسیم بندى عهد جدید
عهد جدید به طور کلى به ۴ بخش تقسیم مى شود:
۱٫ زندگى نامه و سخنان حضرت عیسى علیه السلام: این بخش مشتمل بر ۴ انجیل [۱] است که گفته مى شود «متى»، «مرقس»، «لوقا» و «یوحنا» آنها را نوشته اند.
سه انجیل نخست سبکى یکسان دارند و مطالب مندرج در آنها هماهنگ اند و با فرهنگ یهودى اختلاف چندانى ندارند; اما انجیل چهارم (یوحنا) از نظر مطالب با اناجیل دیگر متفاوت است و با فرهنگ یهودى سازگارى ندارد و در آن الوهیت حضرت عیسى مطرح شده است. سه انجیل اول را اناجیل هم نوا یا هم دید[۲] مى نامند.
غالب محققان بر آن اند که این سه انجیل بعد از حضرت عیسى و حدوداً بین سال هاى ۶۵ ـ ۷۰ م، یعنى بیش از سى سال پس از حیات زمینى حضرت عیسى(علیه السلام) نوشته شده اند و برخى از پژوهشگران کتاب مقدس معتقدند که انجیل متى و لوقا از روى انجیل مرقس نوشته شده اند.[۳]
۲٫ تبلیغات و مسافرت هاى تبلیغى مبلغان مسیحى: در این بخش کتاب «اعمال رسولان» وجود دارد که اقدامات حواریون و دیگر مسیحیان، مخصوصاً «پولس» رابیان مى کند.
۳٫ نامه ها: رسولان نامه هایى به شهرها و افراد گوناگون نگاشته اند که ۲۱ عدد از آنها در مجموعه ى عهد جدید آورده شده اند. سیزده یا چهارده [۴] نامه از «پولس»، سه نامه از «یوحنا»، دو نامه از «پطرس»، و یک نامه از «یعقوب» و «یهودا» وجود دارد. این نامه ها حاوى مطالبى ارشادى و احیاناً اعتقادى است.
۴٫ رؤیا و مکاشفه: در این بخش تنها کتاب «مکاشفه ى یوحنا» قرار دارد که کتاب سرّى و رمزى است و حوادث آینده را پیش گویى مى کند.
[۱]. انجیل در لغت یونانى به معناى «مژده» است.
[۲]. Synoptic.
[۳]. ر.ک: عبدالرحیم سلیمانى اردستانى، کتاب مقدس، ص ۳۵٫
[۴]. در انتساب یکى از نامه ها به پولس تردید وجود دارد.
نویسندگان عهد جدید
چهار انجیل ابتداى عهد جدید، در واقع چهار زندگى نامه از حضرت عیسى(علیه السلام) هستند که به دست چهار نفر نوشته شده اند.
ـ انجیل مرقس قدیمى ترین و مختصرترین آنهاست که معمولا آنها را به یوحناى مرقس، دوست و هم دم و مترجم پطرس، که احیاناً هم سفر پولس نیز بوده است، نسبت مى دهند.[۱] نوشته هاى او مطالبى است که از پطرس آموخته و ثبت کرده است.[۲] این انجیل بسیار کوتاه، واقع بینانه، روشن و پرقدرت است; مانند آلبومى که مختص عکس هاى شخصِ به خصوصى باشد، یک رشته تصاویر مهم از عیسى ارائه مى دهد… مرقس توانسته شخصیت واعمال مسیح را با این تصاویر به خوبى نشان دهد.[۳]
ـ انجیل متى در ترتیب کنونى عهد جدید، نخستین انجیل و مفصلّ ترین آنهاست. اعتقاد سنتّى مسیحى این بود که این انجیل قدیمى ترین اناجیل و به دست «متاى خوازى» نوشته شده است، اما با نقّادى هاى عصر جدید، عقاید فوق اعتبار خود را از دست داده است.[۴]
ـ انجیل لوقا و نیز کتاب اعمال رسولان، منسوب به لوقاى طبیب، یار و همراه پولس است، که احتمالا در انطاکیه با تبلیغ پولس ایمان آورده و با او دوست و هم نشین شده بود.[۵]
بسیارى از انجیل شناسان معتقدند که انجیل متى و انجیل لوقا در نگارش از انجیل مرقس استفاده کرده اند و در بسیارى از مشترکات دیگرشان از یک منبع شفاهى بهره برده اند.[۶]
ـ انجیل یوحنّا با سه انجیل دیگر ـ که اناجیل هم نوا خوانده مى شوند ـ بسیار متفاوت است و علاوه بر این که تنها انجیلى است که الهیات عیسى خدایى را ترویج مى کند، از نظر سبک نگارش و ترکیب مطالب با سه انجیل دیگر تفاوت بسیار دارد، به گونه اى که مسیحِ اناجیل هم نوا را «مسیح تاریخ» و مسیح این انجیل را «مسیح ایمان» خوانده اند.[۷]
تاریخ نگارش انجیل یوحنّا احتمالاً بین سال هاى ۹۰ ـ ۱۱۵ م است، و از نظر تاریخى آخرین اناجیل است.[۸]
اعتقاد غالب سنتى در کلیساى مسیحى این بود که این انجیل توسط یوحنّا، پسر زبدى، که از خردسالى در زمره ى حواریون بود، نوشته شده است، اما اعتقاد مزبور در قرن نوزدهم زیر سؤال رفت و کوشش هاى بسیار براى شناسایى نویسنده ى این انجیل به جایى نرسید.
یک کشیش مسیحى در پاسخ به این سؤال که «چه کسى انجیل یوحنّا را نوشته است؟» مى نویسد:
سؤال مشکلى است و پاسخ به آن بررسى و تحقیق گسترده اى را مى طلبد و غالباً به این عبارت ختم مى شود که غیر از خداى یگانه کسى نمى داند که چه کسى این انجیل را نوشته است.[۹]
نویسنده ى انجیل یوحنّا علاوه بر این که اناجیل قبلى و رساله هاى پولس را در اختیار داشته و از آنها در تدوین انجیلش استفاده کرده، داراى مشرب فلسفى هم بوده و کتابش مشحون از مایه هاى فلسفى یونان است.
[۱]. مریل سى تنى، معرفى عهد جدید، ترجمه ى طاطه وس میکائیلیان، ج ۱، ص ۱۷۳٫
[۲]. همان.
[۳]. همان، ص ۱۷۶٫
[۴]. عبدالرحیم سلیمانى اردستانى، کتاب مقدس، ص ۲۱۴ ـ ۲۱۵٫
[۵]. مریل سى تنى، معرفى عهد جدید، ج ۱ظ، ص ۱۹۱٫
[۶]. Cross, F, Th Oxford Dictionary of Christian Church (ODC), London, Oxford University Press, P 853. به نقل از: عبدالرحیم سلیمانى اردستانى، کتاب مقدس، ص ۲۰۵٫
[۷]. همان، ص ۲۶۰٫
[۸]. فهیم عزیز، المدخل الى العهد الجدید، ص ۵۶۱٫
[۹]. همان، ص ۵۴۶٫
رساله هاى پولس
پولس نخستین نویسنده ى عهد جدید به شمار مى رود. رساله هاى او مشتمل بر ۱۳ یا ۱۴ نامه است که براى افراد خاص یا اشخاص مختلف و شهرهاى گوناگون فرستاده و در آنها نوعاً به بیان بحث هاى عقیدتى و دفاع از نظام الهیاتى خود، که عمدتاً عیسى خدایى و نفى شریعت است، مى پردازد.
امروزه محققان مسلم مى دانند که نخستین نوشته هاى عهد جدید، رساله هاى پولس است; زیرا وى در بین سال هاى ۳۵ ـ ۴۰ م تغییر کیش داد و در سال ۶۴ م به قتل رسید و هیچ انجیلى قبل از سال ۶۵ م نوشته نشده است.[۱]
بنابراین مى توان گفت که رساله هاى پولس حداقل ۲۰ سال قبل از اولین انجیل در کلیساها وجود داشته و از آنها استفاده مى شده و پایه ى نظام عقیدتى مسیحیت قرار گرفته و سپس تاریخ زندگى حضرت عیسى(علیه السلام)نگاشته شده است. تأثیر الهیات عیسى خدایى پولس بر اناجیل هم نوا مشهود نیست; اما انجیل یوحنّا که سال ها پس از سه انجیل دیگر در اواخر قرن اول یا ابتداى قرن دوم میلادى نوشته شده کاملا متأثر از الهیات پولسى است. این نکته به ما مى فهماند که در پایان قرن اول اندیشه هاى شرک آلود پولس کاملا در جامعه ى مسیحى و در کلیسا جا افتاده و بر نگارش مطالب کتاب مقدس تأثیر گذارده است.
[۱]. ر.ک: مریل سى تنى، معرفى عهد جدید، ترجمه ى طا ط. میکائیلیان، ج ۱، ص ۱۳۸ ـ ۱۳۹; عبدالرحیم سلیمانى اردستانى، کتاب مقدس، ص ۲۳۵ ـ ۲۳۶; و توماس میشل، کلام مسیحى، ص ۵۴٫
حجیت و اعتبار عهد جدید
بر اساس دیدگاه مسیحى، حضرت عیسى علیه السلام کتاب آسمانى نداشت، بلکه او خود تجسّم وحى الهى و عین پیام خدا بود، و انجیل ها و سایر کتب عهد جدید، نوشته ى حضرت عیسى یا املاى او به شاگردانش نیست، بلکه حواریون و قدیسان و مسیحیان نخستین بعد از حضرت عیسى به تدریج آن را تحریر کرده اند.
ادعاى مسیحیان این است که این نوشته ها حاصل الهامات و هدایت ویژه ى روح القدس و نتیجه ى توافق و اجماع مسیحیان صدر اول در پذیرش ۲۷ کتاب موجود عهد جدید است:
خدا در ۳۰ سال سرنوشت سازى (۳۰ ـ ۶۰ م.) که انجیل مکتوب وجود نداشت، و سخنان و کارهاى عیسى به طور شفاهى نقل مى شد آن جامعه را هدایت کرد. این روح القدس بود که از طریق الهام، نویسندگان انجیل ها را براى نوشتن این کتب و ثبت برگزیده ى سخنان و کارهاى بسیار زیاد عیسى، رهنمون شد… و سرانجام جامعه ى مسیحیان نخستین با راهنمایى روح القدس از میان نوشته هاى مسیحى بى شمار، به ۲۷ کتاب، که انجیل هاى چهار گانه نیز جزء آنهاست، اقرار کرد;… این توافق در باب کتاب هاى مقدس از طریق نوعى اجماع حاصل شد. این اجماع خیلى زود به دست آمد و فهرست نخستین کتاب هاى مقدس، بین سال هاى ۱۵۰ ـ ۲۰۰ میلادى تهیه شد و پس از چند قرن کلیسا به طور رسمى روشن ساخت که چه کتاب هایى را باید مقدس شمرد.[۱]
شایسته است که به چند نکته در این جا توجه کنیم:
۱٫ حضرت عیسى علیه السلام طبق تعالیم اناجیل هم نوا و بعضى کتب دیگر، پیامبرى هم چون دیگر پیامبران بود [۲] و شأن پیامبرى این است که آورنده ى وحى باشد نه تجسّم آن، و پیامبر حامل پیام است نه عین آن; مگراین که قایل به عیسى خدایى شویم که آن نیز علاوه بر این که ادعایى بى دلیل است، مغایر با شأنیت پیامبرى حضرت عیسى علیه السلام است.
۲٫ از سوى کلیسا و مسیحیت دلیلى بر این که عهد جدید حاصل الهامات و هدایت هاى ویژه ى روح القدس است، ذکر نگردیده; مگر این که در این مورد به مطالب خود کتاب مقدس استناد شود که طبعاً چنین استدلالى دَوْرى است.
۳٫ برخلاف این نظریه که مسیحیان اولیه براى پذیرش کتب ۲۷ گانه ى عهد جدید اجماع داشته اند، شواهد تاریخى بر وجود اختلافات فراوان میان بزرگان مسیحیت در سده هاى نخستین تولد آن حکایت دارد. تنها پس از حاکمیت کلیساى طرف دار پولس در زمان کنستانتین و استفاده از اقتدار حکومت در مقابله با دیدگاه هاى رقیب، شاهد حاکمیت بلا منازع یک دیدگاه و استناد به کتب ۲۷ گانه به مثابه تنها مراجع معتبر مسیحى هستیم.
ویل دورانت مى نویسد:
در ادبیات مسیحى در قرن دوم، انجیل، نامه (رساله)، اسفار، مکاشفه واعمال فراوان بود. مسیحیان در رد یا قبول آن به عنوان تفاسیر مجاز از عقاید مسیح هم داستان نبودند: کلیساى غرب کتاب «مکاشفه ى یوحنّا» را قبول داشتند که کلیساهاى شرق به کلى آن را رد مى کردند و برعکس، انجیل عبرى و رساله هاى یعقوب را قبول داشتند که در غرب مردود بود.[۳]
نویسنده اى پروتستان مذهب مى نویسد:
تمام ۲۷ کتاب عهد جدید از ابتدا به وسیله ى کلیساها ملهم شناخته نشده بود. اناجیل و رساله هاى پولس بیش از سایر نوشته ها بین کلیساها مى گشت و قرائت مى شد و به همین دلیل زودتر از همه مورد قبول واقع شد. اعلام رسمى کتاب هاى عهد جدید به وسیله ى کلیسا، قبل از قرن چهارم میلادى میسر نشد.[۴]
ضمن این که این اتفاق ـ بر فرض وجود ـ نمى تواند معیارى براى حجیت یک کتاب دینى و آسمانى باشد.
۴٫ نکته ى دیگرى که برخى محققین اسلامى به آن تفطّن دارند این است که:
اتفاق نظر کلیسا بر کتب عهد جدید بدین معنا نیست که کتبى که در قرن دوم در زمره ى کتب مورد قبول کلیسا واقع شده اند، از نظر مضمون و محتوا کاملا هماهنگ با کتب فعلى باشند، بلکه تنها هم نام با آن اناجیل اند و نمى توان از این راه ثابت نمود که کتب موجود همان کتاب هایى هستند که در قرون اولیه به رسمیت شناخته شده اند، ولو این که اسماً یکى باشند.[۵]
در پایان ذکر دو نکته مناسب به نظر مىرسد:
۱٫ شیوه ارجاع به کتاب مقدس
شیوه ارجاع به کتاب مقدس هم، مانند قرآن، با ارجاع به کتابهاى معمولى متفاوت است; چرا که این کتاب چاپها و نسخ فراوان و متعددى دارد و نمىتوان با ذکر شماره صفحه به آن ارجاع داد. به همین دلیل براى ارجاع به این مجموعه، از شمارههاى بابها و آیهها استفاده مىشود; براى مثال براى ارجاع به آیه دوم از باب پانزدهم سفر پیدایش مىنویسم: سفر پیدایش، ۲ : ۱۵٫ تنها کتاب مزامیر عنوان باب ندارد و به جاى آن مزمور به کار رفته است، ولى باز شیوه ارجاع به همان صورت است. گفته میشود «مزامیر، ۳ : ۱۲» و مقصود «مزامیر، مزمور سوم، آیه ۱۲» است.
۲٫ ترجمه هاى کتاب مقدس
از کتاب مقدس و یا قسمت هایى از آن، ترجمههاى مختلفى در زبان فارسى وجود دارد. یکى از این ترجمه ها ترجمهاى قدیمى است که بخش عهد قدیم آن را فردى به نام ویلیام گلن و به کمک فاضل خان همدانى و برخى دیگر، ترجمه کرده است. بخش عهد جدید آن را نیز هنرى مارتین ترجمه کرده است. بخش عهد قدیم این ترجمه در سال ۱۸۵۶ و عهد جدید آن در سال ۱۸۷۶ به چاپ رسیده است. ترجمه این کتاب بسیار سنگین است. ترجمه دیگر این کتاب به وسیله «انجمن پخش کتب مقدسه» صورت گرفته است. با اینکه این ترجمه نیز قدیمى است و چندان روان نیست، ولى معتبرترین ترجمه به زبان فارسى است. ترجمه دیگر، تحت عنوان «ترجمه تفسیرى» در دست است که هرچند روان و به قلم امروزى است، ولى چون تفسیرى است، براى استناد اعتبار ندارد. ترجمه هاى دیگرى هم از قسمتهاى مختلف کتاب مقدس مخصوصا عهد جدید و اناجیل در دست است، از قبیل ترجمه عهد جدید از انتشارات انجمن کتاب مقدس و نیز ترجمه اناجیل اربعه به وسیله میرمحمدباقر بن اسماعیل حسینى خاتونآبادى. این ترجمه ها نیز با اینکه ممکن است از دقت نظر برخوردار باشد، اعتبار ترجمه انجمن پخش کتب مقدسه را ندارند. از این رو، در نوشته هاى تحقیقى، معمولا به ترجمه انجمن پخش کتب مقدسه ارجاع داده میشود.
کتابنامه
۱٫ کتاب مقدس، انجمن پخش کتب مقدسه. ۲٫ ترجمه تفسیرى کتاب مقدس. ۳٫ آشتیانى، جلال الدین، تحقیقى در دین یهود، نشر نگارش، ۱۳۶۸٫ ۴٫ توفیقى، حسین، نگاهى به ادیان زنده جهان، مرکز مدیریتحوزههاى علمیه خواهران، ۱۳۷۷٫ ۵٫ ساموئل، شولتز، عهد عتیق سخن مىگوید، ترجمه مهرداد فاتحى، شوراى کلیساهاى جماعت ربانى، آموزشگاه کتاب مقدس. ۶٫ سى. تنى، مریل، معرفى عهد جدید، ترجمه ط. میکائیلیان، انتشارات حیات ابدى، ۱۳۶۲٫ ۷٫ فیلسون، فلوید، کلید عهد جدید، ترجمه مسعود رجبنیا، انتشارات نور جهان، ۱۳۳۳٫ ۸٫ میشل، توماس، کلام مسیحى، ترجمه حسین توفیقى، مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب، ۱۳۷۷٫
حاصل گفتار آن که تاکنون دلیل قانع کننده اى براى حجیت و ارزش آسمانى کتاب فعلى مسیحیان ارائه نشده است و در صحت و اعتبار آن تردیدهاى جدى وجود دارد.
[۱]. کلام مسیحى، ص ۴۱ ـ ۵۱٫
[۲]. براى نمونه ر.ک: انجیل متى، ۱۲: ۱۸ و اعمال رسولان، ۳: ۱۳٫
[۳]. ویل دورانت، تاریخ تمدن، ج ۳، ص ۷۲۱٫
[۴]. سارو خاچیکى، کتاب مقدس را بهتر بشناسیم، ص ۳۱ ـ ۳۲٫
[۵]. ر.ک: سید محمد حسین طباطبایى، تفسیر المیزان، ج ۳، ص ۵۲۴٫
منابع
