بررسی کتاب مقدس از حیث سند و محتوی
مقدمه
در مرحله نخست، دربارۀ نویسندۀ اسفار پنجگانه که عموماً تصوّر میشود حضرت موسى(ع) بوده است سخن میگوییم. برخی از کشیشان آن قدر دربارۀ هویّت نویسنده اسفار پنجگانه با قاطعیت سخن میگویند که هر کس را که با آنان در این موضوع مخالفت نماید، بدعتگذار به حساب مىآوردند.
برای نخستین بار ابراهیم ابن عزرا (1089 - 1164 م.) ، دانشمند یهودی، پرده از این راز بزرگ برداشت که نویسنده اسفار پنجگانه کسی جز حضرت موسی(ع) است، ولی چون جرأت آشکار نمودن عقایدش را نداشت، گفتار خود را محدود به اشاراتی مبهم نمود. او میگوید که در اینجا رمزی وجود دارد که اگر کسی که آن را بفهمد، باید ساکت بماند. قرنها بعد، باروخ اسپینوزا (1632 – 1677م.)، دانشمند مشهور از سخنان ابن عزرا رمز گشایی کرد و خود نیز مطالبی به آن افزود. مجموعۀ تحقیقات وی اثبات میکند که اسفار پنجگانه، نوشتۀ حضرت موسی(ع) نیست.
سخنان ابن عزرا که در تفسیرش بر سفر تثنیه موجود است، به شرح زیر است: